Vladimir Vlado Dapčević (1917. – 2001.)
Vlado Dapčević rođen je 1917. godine u Ljubotinju kod Cetinja. Pohađao je Gimnaziju na Cetinju iz koje je isključen zbog organizovanja štrajka učenika. Kao šesnaestogodišnjak postaje član SKOJ-a, a ubrzo je prvi put i uhapšen zbog širenja komunističkih letaka. Sljedeće, 1934. godine postaje član KPJ, a već 1935. godine je neko vrijeme proveo u zatvoru zbog „revolucionarnih aktivnosti“. Kao posljedica djelovanja, zabranjeno mu je pohađanje svih škola u Jugoslaviji. Tokom masovnih demonstracija komunista u Crnoj Gori 1936. godine, opet je uhapšen i u zatvoru u Sarajevu provodi četiri mjeseca. Po izlasku iz zatvora, policija ga privodi prilikom pokušaja odlaska za Španiju, gdje se već borio njegov stariji brat Peko Dapčević.
Vlasti su Vladi Dapčeviću dozvolile da maturira 1939. godine, nakon čega upisuje Tehnološki fakultet u Beogradu. Tokom sukoba sa konkurentskom studentskom organizacijom Dimitrija Ljotića – Jugoslovenskim narodnim pokretom ZBOR, ranjen je u glavu. Za vrijeme Aprilskog rata zatekao se u Beogradu ali ubrzo prelazi u Crnu Goru, gdje učestvuje u pripremama za Trinaestojulski ustanak. Prema nekim navodima, bio je prvi koji je ispalio ustanički metak.
Učestvuje u Pljevaljskoj bici u kojoj je ranjen. Nakon Ruda i Igmana, ponovo je ranjen 1942. godine. Kao komandir više raznih četa i bataljona, učestvuje u bitkama na Neretvi i Sutjesci. Tokom rata je zbog suprotstavljanja Partiji nekoliko puta je isključivan, da bi uslijed hrabrosti iskazanog u borbama bio vraćan. Iz rata je izašao sa činom potpukovnika i delegiran na mjesto nastavnika u Višoj partijskoj školi. Tokom 1947. godine postavljen je za načelnika Uprave JNA za agitaciju i propagandu, da bi sljedeće godine učestvovao na Petom Kongresu KPJ.
Opredijelivši se za IB, avgusta 1948. godine sa crnogorskim generalima Arsom Jovanovićem i Brankom Petričevićem odlazi u lov u okolini Vršca, što je trebalo da posluži kao paravan za bijeg u Rumuniju. Kako je plan osujećen, tokom pokušaja prelaska granice dolazi do incidenta u kojem strada Jovanović, a Petričević biva uhapšen. Vlado Dapčević uspjeva da se domogne Beograda odakle još jednom pokušava da pređe granicu. Tokom neuspješnog pokušaja prelaska granice sa Mađarskom, biva uhapšen.
U istražnom zatvoru proveo je skoro dvije godine, nakon čega je osuđen na 20 godina robije. Od juna 1950. godine do decembra 1956. godine bio je u logorima Stara Gradiška, Bileća i Goli otok. U ličnom svjedočanstvu je naveo da se i pored teške torture nije odrekao svojih političkih ubjeđenja.
Sa grupom istomišljenika 1958. godine bježi u Albaniju, nakon čega odlazi u SSSR. Nije prošlo dugo, a ušao je u sukob sa sovjetskim vlastima. Prvo 1962. godine zbog namjere da okupi dobrovoljce za odlazak na Kubu, a nakon toga i 1965. godine, zbog spriječavanja da se pridruži borbi komunista u Vijetnamu. Sljedeće godine napušta SSSR, i odlazi u Zapadnu Evropu, gdje u cilju preživljavanja radi najteže fizičke poslove. U sljedećih par godina više puta je hapšen i protjerivan iz Francuske, Belgije, Holandije i Švajcarske.
Za to vrijeme, povezuje se sa radikalnim marksističko-lenjinističkim partijama u Zapadnoj Europi i održava veze i sa „ibeovcima” u Istočnoj Evropi. Uslijed nastavka političkog djelovanja, 1973. godine dolazi do neuspjelog pokušaja likvidacije od strane jugoslovenske tajne službe. Međutim, jugoslovenske vlasti nijesu tako lako htjele da odustanu od njega. Tokom okupljanja „ibeovaca“ 1975. godine u Bukureštu, a na temelju dogovora na najavišem nivou između Jugoslavije i Rumunije, pripadnici jugoslovenske tajne službe ga kidnapuju. Tom prilikom ubijena su dva njegova pratioca.
“Polomili su mi zube, isjekli jezik, odrali grlo, polomili rebra i povrijedili sve unutrašnje organe… na kraju su mi stavili na usta i nos neku maramu. Potpuno sam izgubio svijest. Probudio sam se sjutradan uveče u beogradskome Centralnome zatvoru, u jednoj ćeliji u suterenu”
U Jugoslaviji je na sudskom procesu osuđen na smrt, nakon čega mu je kazna preinačena na 20 godina zatvora. Iz samice je pušten na slobodu 1988. godine, nakon čega je odmah protjeran iz zemlje. Ostatak života proveo je u Belgiji ali je često dolazio u Jugoslaviju i Crnu Goru. Tokom 90ih bio je aktivan učesnik antiratne kampanje i veliki protivnik Slobodana Miloševića. Umro je 12. jula 2001. godine u Briselu.
