Jelena Halec Hagjikan (1919 – 1992)

Jelena Halec lindi në vitin 1919 në fshatin mesdhetar Goriçan, në një familje të madhe të një mjeshtri të respektuar. Në vitin 1937, në moshën tetëmbëdhjetëvjeçare, së bashku me bashkëshortin e saj Antun Hagjikan, ajo la vendlindjen dhe erdhi në Zagreb, ku u punësua si punëtore në fabrikë. E tmerruar nga mjerimi i jetës proletare, u anua drejt idealeve komuniste të një shoqërie të drejtë dhe egalitare.

Në vitin 1938, lindi vajzën Olga. Pas kursit të daktilografisë, u punësua si nëpunëse në Institutin e Higjienës. Shumë ajo u lidh me lëvizjen çlirimtare dhe deri në vitin 1944 u dërgoi partizanëve fshehurazi barna, pajisje mjekësore, madje edhe aparate me rreze X. Duke vepruar kështu, rrezikoi jetën e saj, si dhe jetën e anëtarëve të familjes së saj.

U pranua në PKJ në vitin 1942. Pas pushtimit të ministrisë, Jelena Hagjikan, shtatzënë, u nis për në partizanët, ku në fund të vitit 1944 lind djalin Sllobodanin. Duke mos e fshehur zhgënjimin e saj për shkak të karrieristëve dhe poltronëve të shumtë që takoi mes liderëve partizanë, ajo arriti në përfundimin gjatë luftës “se ata njerëz kurrë nuk do të ndërtojnë socializmin e vërtetë”. Pikërisht për shkak të atij zhgënjimi, Jelena Hagjikan zgjodhi publikisht Rezolutën e Byrosë Informative në verën e vitit 1948. Pas kësaj, u përjashtua nga Partia, u pushua nga detyra e këshilltares, u pushua nga puna dhe së bashku me familjen e saj u dëbua nga banesa që ndodhej në Shalata.

Më 2 nëntor 1948, arrestohet dhe pas nëntë muajsh qëndrimi në paraburgim, kryesisht në izolim, dënohet me dy vjet “dënim administrativ”. Në gusht të vitit 1949, erdhi në Beograd me vagona mallrash, të ashtuquajturat furgona, prej nga u transferua në Ramski Rit me një grup të burgosurish politikë. Në këtë rajon kënetor të Danubit, gra të burgosura gërmonin kanale vaditëse ditë e natë, por për shkak të erës së fortë dhe baltës, puna e tyre ishte e kotë dhe kryesisht e pakuptimshme. Jelena u ekspozua ndaj dhunës fizike nga administrata dhe të burgosurat e tjera, sepse nuk hoqi dorë nga besimi në justifikimin e kritikave ndaj Titos dhe Partisë Komuniste.

Në mars të vitit 1950, me grupin e parë të të burgosurve, të shoqëruar nga hetuesja Marija Zeliq, u transferua në kampin e grave të Sv. Grgur, e më pas në Goli Otok. Vazhdimisht është ekspozuar ndaj “bojkotit” të të burgosurve femra, një serie e pafund e poshtërimeve, nënçmimeve, ndëshkimeve, shpëlarjes së trurit dhe rraskapitjes fizike, sepse nuk iu përmbajt kërkesave të menaxhmentit për të “rishikuar qëndrimin e saj” dhe nuk mundi po dhe nuk donte të rreh të burgosurat e tjera. Shumica e grave në librin “Kampi i grave të Goli Otokut” dëshmojnë se Jelena Hagjikan i është nënshtruar terrorit më të madh, por edhe se ajo ka shkaktuar respekt të përgjithshëm si mishërim i drejtësisë dhe qëndrueshmërisë komuniste.

Edhe pas lirimit më 3 janar 1953, pasi kaloi katër vite e gjysmë në burg dhe kamp, Jelena Hagjikan nuk ishte një qytetare e lirë dhe paqësore. Për shkak të dosjes së saj të të burgosurve politikë (42 faqe), ajo ndryshoi punën e saj në trembëdhjetë kompani të Zagrebit. Bashkëpunëtorët e UDBA-së e më vonë të SVR-së e ndiqnin në çdo hap, e burgosën kur erdhën politikanë të rëndësishëm në Zagreb dhe e kërcënuan me shantazh atë dhe fëmijët e saj, Sllobodanin dhe Ollgën, të cilët përfundimisht emigruan në Kanada. Jelena deri në fund të jetës ka vuajtur nga probleme dhe çrregullime mendore dhe më së miri është ndjerë në mjedise natyrore, në shtëpinë e vreshtit përreth SeSv.t. Në një intervistë me gazetarin nga Beogradi Jovan Petriçeviq në fund të viteve 80, ajo deklaroi: “Në vitin 1948 isha ajo që do të jem për pjesën tjetër të jetës sime – komuniste”.

*Teksti është marrë nga faqja e projektit artistik “Ju e tradhtuat Partinë kur duhej ta kishit ndihmuar” . Falënderojmë menaxheren e projektit Andreja Kulunçiq dhe bashkëpunëtorët e saj për materialet e ofruara.