Panko Brašnarov (1883. – 1951.)

Panko Brašnarov bio je makedonski političar, revolucionar i komunist. Svoju revolucionarnu i političku djelatnost započinje početkom 20. vijeka u Osmanskom carstvu, a nastavio ju je u Kraljevini Jugoslaviji kao član Komunističke partije Jugoslavije. Osoba i djelatnost Panka Brašnarova predstavljaju zanimljiv primjer mikro-historije prve polovice 20. vijeka. Njegova aktivnost objašnjava historiju revolucionarnih, nacionalnih, socijalističkih i komunističkih ideja koje su se formirale i razvijale u posljednim godinama postojanja Osmanskog carstva odnosno nakon njega u Makedoniji, Jugoslaviji i na Balkanu.

Brašnarov je rođen u Velesu 1883. u tadašnjem Osmanskom carstvu. Do početka Drugog svjetskog rata bio je aktivist i član raznih revolucionarnih organizacija koje su se u osnovi zalagale za interese malih poljoprivrednika, zanatlija i radnika, ali i za borbu za stvaranje autonomne i slobodne Makedonije. Član je Komunističke partije Jugoslavije od njenog formiranja, ali njegove političke ideje i projekti koji su imali za cilj ujedinjenje makedonskih revolucionarnih i političkih snaga doveli su ga u sukob s partijom. Na kraju Drugog svjetskog rata Brašnarov aktivno učestvuje u stvaranju makedonske republike, ali je ubrzo degradiran zbog svojeg zalaganja za ujedinjenje Makedonije u okviru široke komunističke internacionale ili Balkanske federacije, ali i protiv povratka srpskih i crnogorskih kolonista koji su bili naseljeni u Vardarsku Makedoniju nakon Prvog svjetskog rata. Već u nemilosti partijskog establišmenta 1948. godine izjašnjava se za Rezoluciju IB-a te ostaje pristalica “internacionalističke” doktrine, a politiku KPJ-u smatra “protivnom internacionalističkoj suštini”. Smatrao je neprihvatljivim da se KPJ odvoji od svoje orbite, odnosno od Sovjetske Komunističke Partije. Nakon Rezolucije Informbiroa organizira ilegalne grupe protiv KPJ i uspostavlja ilegalni kanal za prebacivanje podržavatelja Rezolucije u Albaniju. Krajem 1950. godine uhapšen je u Skopju pod optužbom da je počinio krivično djelo protiv naroda i države. Nakon što su lokalne sudske vlasti presudile da je izmišljao i širio lažne vijesti te narušavao mir građana, osuđen je na 18 mjeseci zatvora. Poslat je na Goli otok gdje 13. jula 1951. godine umire isrcpljen bolešću i nehumanim postupcima.